Zasady selekcji osobniczej i populacyjnej zwierząt łownych w Polsce oraz zasady postępowania przy ocenie prawidłowości odstrzału. Stan prawny na dzień 1 maja 2009 r.

Załącznik do uchwały NRŁ nr 57/2005 z dnia 22 lutego 2005 r.

Tekst jednolity z dnia 16 kwietnia 2009 r.
 Stan prawny na dzień 1 maja 2009 r.

Wstęp
Zgodnie z ustawą Prawo łowieckie z 1995 r. (Dz. U. z 2002 r. Nr 42, poz. 372 i Nr 113, poz. 984 oraz z 2004 r. Nr 92, poz. 880; Nr 172, poz. 1802, Nr 173, poz. 1808) do zadań Polskiego Związku Łowieckiego należy ustalanie kierunków i zasad rozwoju łowiectwa, zasad selekcji populacyjnej i osobniczej zwierząt łownych.
Niniejsze zasady dotyczą zwierzyny grubej i odnoszą się do selekcji osobniczej i populacyjnej realizowanej w ustabilizowanych zwierzostanach. Gospodarowanie zwierzyną w łowiskach o zachwianej strukturze może odbiegać od prezentowanych zasad selekcji populacyjnej, w okresie dochodzenia do ustabilizowania populacji. Prowadząc nowoczesną gospodarkę łowiecką populacjami zwierząt łownych, należy stale pamiętać, że priorytetem w jej realizacji jest, zgodnie z Ustawą m.in. konieczność utrzymywania właściwej struktury płciowej i wiekowej oraz liczebności populacji zwierzyny dla zapewnienia równowagi ekosystemów oraz realizacji głównych celów gospodarczych w rolnictwie, leśnictwie i rybactwie.
Ustalając łowieckie rejony hodowlane w 1997 r. zakładano wdrożenie realizacji zasady wielkoobszarowego planowania łowieckiego w gospodarce łowieckiej. Z całą pewnością zasada ta jest słuszna w odniesieniu do niektórych gatunków zwierzyny grubej, takich jak: jeleń, dzik czy łoś i w odniesieniu do nich należy ją wprowadzić do praktyki łowieckiej.
Jednym z ważnych zadań jest również przygotowanie i wdrożenie systemu organizacji i monitoringu gospodarki łowieckiej w Polsce, które stanowić będą niezbędny element skutecznego wdrażania uchwalonych przez NRŁ "Zasad selekcji populacyjnej i osobniczej zwierząt łownych".
Niniejsze "Zasady..." są zasadami, które po uzupełnieniu i uszczegółowieniu w poszczególnych okręgach PZŁ przez zespoły składające się z przedstawicieli PZŁ, wojewodów i dyrektorów RDLP, stanowić będą szczegółowe zasady dla każdego okręgu PZŁ w zakresie selekcji populacyjnej i osobniczej oraz kryteria odstrzału dla poszczególnych gatunków zwierzyny grubej.
Zespoły te powinny również dokonać analizy wieloletnich łowieckich planów hodowlanych (WŁPH) i wytyczyć główne kierunki gospodarowania zwierzyną w ramach funkcjonujących do 2007 r. WŁPH. W przypadku zaistnienia takiej potrzeby zespoły te wystąpią do właściwych dyrektorów RDLP z wnioskami o dokonanie korekt WŁPH dla poszczególnych obwodów.
Sposób powoływania okręgowych komisji oceny prawidłowości odstrzałów samców zwierzyny płowej i muflonów, zespołów oceniających oraz szczegółowe ustalenia w sprawie oceny i znakowania trofeów ocenionych, określi zarządzenie Zarządu Głównego PZŁ, podobnie jak udział przedstawicieli PZŁ w zespołach oceniających w obwodach zarządzanych przez ALP i ANR.

Przedstawione dalej "Zasady selekcji populacyjnej i osobniczej zwierząt łownych" odnoszą się, jak zaznaczono wcześniej, do populacji ustabilizowanych. Ich ramy pozwalają na w miarę nieskrępowane korzystanie z nich, zarówno z punktu widzenia kryteriów selekcji, jak i gospodarowania gatunkami zwierzyny grubej w konkretnych łowiskach. Wymaga to jednak stworzenia stałego monitoringu gospodarowania zwierzyną i jej jakości osobniczej. Umożliwi to określenie jakości populacji w kolejnych okresach stosowania zasad, a tym samym da podstawę do rzetelnej ich oceny w kolejnych dekadach.

JELEŃ SZLACHETNY
W populacjach ustabilizowanych należy prowadzić gospodarowanie populacjami jelenia szlachetnego według poniższych zasad i z uwzględnieniem podanych wskaźników.

Struktura płci
Pożądana struktura płci powinna kształtować się w przedziale od 1:1 do 1:1,5 na korzyść łań.

Przyrost zrealizowany
W zależności od struktury płci, presji drapieżników, kłusownictwa i innych czynników wpływających na ubytki, przyrost zrealizowany może kształtować się w przedziale od 10 - 30% stanu wiosennego populacji. W uzasadnionych przypadkach np. straty wywołane przez wilki, klęski żywiołowe, przyrost zrealizowany może wynosić mniej niż 10%.

Zagęszczenie
Za optymalne zagęszczenie, pozwalające na prowadzenie właściwej gospodarki jeleniem, uważa się zagęszczenie wynoszące 15 - 35 osobników na 1000 ha powierzchni leśnej obwodu. W uzasadnionych przypadkach dopuszcza się zagęszczenie do 50 osobników na 1000 ha powierzchni leśnej obwodu.

Struktura pozyskania
Plan odstrzału musi wynikać z rzeczywistego stanu populacji i nie może być prostym przełożeniem wskaźników modelowych. W populacjach o zachwianej strukturze wiekowej, w grupie jeleni - byków i przewadze osobników w I klasie, a taką sytuację obserwujemy w większości łowisk w Polsce, należy podjąć zdecydowane kroki prowadzące do zmiany tej sytuacji.

Winno to nastąpić poprzez ochronę byków prawidłowo rozwijających się w II klasie wieku oraz ograniczenie nadmiernego odstrzału w klasie I. Odstrzał w I klasie wieku nie może w żadnym przypadku przekraczać 50% stanu jeleni - byków przeznaczonych do odstrzału w danym sezonie, a tym samym niedopuszczalnym jest, aby jelenie - byki były zamiennie realizowane w innych niż zaplanowane klasach wiekowych. Jednocześnie należy stwierdzić, że niezrealizowanie planu odstrzału w danym sezonie jeleni - byków nie powinno skutkować w najbliższych 3 - 5 latach sankcjami, o których mowa w art. 30 ust. 1 ustawy Prawo łowieckie.

W zależności od aktualnego w danej populacji stanu struktury wiekowej w grupie jeleni - byków, należy w najbliższych 3 - 5 latach obniżyć odstrzał byków nawet o 30% aktualnie realizowanego pozyskania, zarazem realizując odstrzał w grupie łań na dotychczasowym poziomie. Przy odstrzale łań szczególną uwagę należy zwracać na rozpoznanie łani - licówki - i w żadnym wypadku nie dokonywać jej odstrzału.

Struktura pozyskania jelenia szlachetnego winna wynosić:
a) w grupach płciowo - wiekowych:
- byki 30 - 40%
- łanie 40 - 50%
- cielęta do 30%
b) w klasach wieku byków:
- I klasa wieku (1 - 4 poroże, 2 - 5 rok życia) 30 - 50%
- II klasa wieku (5 - 9 poroże, 6 - 10 rok życia) 30 - 50%
- III klasa wieku (10 poroże i powyżej, 11 rok życia i starsze) do 20%

Kryteria oceny prawidłowości odstrzału byków jelenia szlachetnego

Ustalenia dodatkowe

  1. Za byka łownego uznaje się byka w III klasie wieku (w 11 roku życia i starszego) o prawidłowo ukształtowanym porożu (obustronnie koronnego), o masie wieńca powyżej 5,0 kg (ustalonej dla okręgu).
  2. Za odnogę uznaje się każdy odrostek o długości powyżej 3 cm w I klasie wieku oraz powyżej 5 cm w II i III klasie wieku.
  3. Pozyskanie myłkusa i szydlarza uznawane jest zawsze za odstrzał prawidłowy bez względu na przyznaną do odstrzału klasę wieku i nie przyznaje się za nie punktów niebieskich.
  4. Podawana masa poroża jest masą brutto ( wieniec z czaszką, bez żuchwy).

Selekcja łań i cieląt
Pozyskanie łań i cieląt należy prowadzić poprzez odstrzał sztuk o masie tuszy mniejszej niż przeciętna w rejonie hodowlanym, łań starych i późno urodzonych cieląt. Jako zasadę należy przyjąć, że strzelając cielę z chmary, należy w pierwszej kolejności wybrać sztukę najsłabszą. Jeżeli istnieje konieczność odstrzału łani i jej cielaka, to jako bezwzględną zasadę należy przyjąć, że w pierwszej kolejności strzelamy cielę a ewentualnie potem łanię - nigdy odwrotnie.

SARNA
Średnie zagęszczenie sarn w łowiskach polskich wynosi obecnie 2,36 osob./100ha powierzchni obwodów i wykazuje duże zróżnicowanie. Poniżej 2 osob./100 ha jest w 20 okręgach. Powyżej 4 osob./100 ha w czterech okręgach. Nawet na terenie jednego okręgu zagęszczenia wykazują znaczące różnice. Dlatego też gospodarowanie populacjami sarny wymaga od nas w najbliższym okresie szczególnej uwagi.

Struktura płci
Pożądana struktura płci powinna kształtować się w przedziale od 1 : 1,5 do 1 : 2,5 na korzyść kóz.

Przyrost zrealizowany
Przyrost zrealizowany powinien wynosić od 10 do 30% stanu wiosennego populacji. W zależności od tego czy w obwodzie występują duże drapieżniki, nadmierna ilość lisów, gęsta sieć dróg lub wzmożone kłusownictwo, wielkość pozyskania powinna być ustalona na poziomie od 50% do 100% przyrostu zrealizowanego.

Zagęszczenie
Optymalne zagęszczenie powinno wynosić od 3 do 10 osob./100 ha powierzchni obwodów (nawet do 15 szt.). Zważywszy na aktualne zagęszczenie sarny w naszych łowiskach należy uczynić wszystko, aby w ciągu najbliższych lat doprowadzić do stanu, w którym nie będzie ono niższe od 2-3 osob./100 ha powierzchni obwodu łowieckiego.

Struktura pozyskania:
a) w grupach płciowo - wiekowych:
rogacze - 40 - 50%
kozy - 40 - 50%
koźlęta - do 20% - ze wskazaniem koźląt płci żeńskiej
b) w klasach wiekowych sarn rogaczy:
I klasa (1-2 poroże; 2-3 rok życia) - do 50%
II klasa (3 poroże i dalsze; 4 rok życia i starsze ) - dopełnia do 100%

Kryteria oceny prawidłowości odstrzału sarn - rogaczy

Ustalenia dodatkowe

  1. Za rogacza łownego uznaje się regularnego szóstaka (lub powyżej tej formy), w wieku od szóstego roku życia wzwyż, o masie trofeum ponad przeciętną (ustaloną dla okręgu, tj. 300 g ).
  2. Za selekcyjne uznaje się wszystkie myłkusy i szydlarze oraz nie przyznaje się za ich odstrzał punktów niebieskich.
  3. Zaleca się oszczędzanie szpicaków o długości tyk powyżej długości łyżek.
  4. Przy ocenie prawidłowości odstrzału za odnogę uznaje się w I klasie wieku odrostek o długości powyżej 1 cm, a w II klasie wieku - odrostek o długości powyżej 3 cm.
  5. Wyznaczając średnią masę parostków w II klasie wieku w danym okręgu należy pamiętać, iż poza średnią masą parostków w II klasie wieku, należy ustalić również wartość graniczną przy odstrzale kwalifikowanym na dwa punkty czerwone. Wartość ta musi być większa od średniej masy parostków w II klasie, a mniejsza od minimalnej masy parostków medalowych.
  6. Podawana masa parostków jest masą brutto (parostki z czaszką bez żuchwy).
  7. W przypadku uszkodzenia mechanicznego jednej tyki oceny dokonuje się na podstawie wyglądu drugiej zakładając, że tyka uszkodzona miała taki sam kształt (zasada ta dotyczy wszystkich samców zwierzyny płowej).

Selekcja kóz i koźląt
Należy dążyć do pozyskania jak największej liczby kóz nie prowadzących oraz sztuk cherlawych i chorych. Należy eliminować z populacji kozy prowadzące więcej niż dwoje koźląt, pamiętając, że w takiej sytuacji najpierw należy dokonać odstrzału koźląt.

Wśród koźląt całość pozyskania należy w zasadzie zrealizować w grupie kózek, przyjmując jednak zasadę, że z bliźniąt w pierwszej kolejności wybieramy do odstrzału sztukę słabszą.

I. Uwagi ogólne:

  1. ocena prawidłowości odstrzału samców zwierzyny płowej oraz muflonów - zwana dalej oceną prawidłowości odstrzału - dokonywana jest przez członków okręgowych komisji powołanych przez okręgowe rady łowieckie. Bezpośredniej oceny dokonują składy oceniające powoływane każdorazowo przez zarządy okręgowe , z uwzględnieniem przepisu art. 42 d Ustawy z dnia 13 października 1995 r. Prawo łowieckie (Dz. U. z 2002 r. nr 42 poz. 372 z późn. zmianami);
  2. właściwymi dla dokonania oceny prawidłowości odstrzału są składy oceniające komisji okręgu, w którym pozyskana została zwierzyna. Zasada ta dotyczy także obwodów łowieckich zarządzanych przez Polski Związek Łowiecki;
  3. oceny prawidłowości odstrzału dokonywane są w zależności od potrzeb nie rzadziej jednak niż raz do roku;
  4. o wynikach oceny prawidłowości odstrzału skład oceniający powiadamia zarząd okręgowy, a ten w przypadku stwierdzenia odstrzału ocenionego na punkt lub punkty czerwone, niebieskie bądź żółte, powiadamia zainteresowanego na piśmie;
  5. od oceny dokonanej przez składy oceniające, z wyjątkiem przypadków za które przyznano punkty żółte, zainteresowanemu przysługuje odwołanie do komisji odwoławczej, w terminie 14 dni od dnia powiadomienia o wynikach oceny;
  6. w trakcie rozpatrywania odwołania przez komisję odwoławczą winien być obecny przedstawiciel składu dokonującego oceny;
  7. o końcowych wynikach pracy zespołu oceniającego lub komisji odwoławczej, w przypadku oceny oznaczonej punktem lub punktami czerwonymi, niebieskimi bądź żółtymi, właściwy dla miejsca dokonania oceny zarząd okręgowy zawiadamia zarząd okręgowy właściwy dla miejsca zamieszkania zainteresowanego myśliwego przesyłając stosowne arkusze oceny prawidłowości odstrzału;
  8. w przypadku stwierdzenia niezgodności odstrzału z zasadami selekcji osobniczej lub naruszenia zasad postępowania z trofeami łowieckimi w stosunku do myśliwego stosowane są kary porządkowe przewidziane statutem;
  9. kary porządkowe nakłada zarząd okręgowy właściwy dla miejsca zamieszkania myśliwego, na podstawie arkuszy, o których mowa w pkt 7, a w przypadku pozyskania w obwodach łowieckich pozostających poza zarządem Polskiego Związku Łowieckiego także na wniosek zarządu okręgowego właściwego dla miejsca pozyskania zwierzyny;
  10. o nałożeniu kar porządkowych zarząd okręgowy informuje zarząd okręgowy właściwy dla położenia obwodu, w którym pozyskana została zwierzyna oraz koła łowieckie, których członkiem jest myśliwy, a także koło, w obwodzie którego pozyskana została zwierzyna;
  11. komisje oceny prawidłowości odstrzału są zobowiązane do trwałego oznakowania trofeum poprzez nawiercanie w prawym możdżeniu otworu o średnicy 3-6 mm. W przypadku dokonanej oceny na punkty czerwone lub niebieskie odpowiednio oznakowana żuchwa podlega zdeponowaniu przez okres do 6 miesięcy. Wszystkie żuchwy niezależnie od oceny podlegają trwałemu oznakowaniu.
  12. w uzasadnionych przypadkach takich jak:
    a) uchylenie się od obowiązku przedłożenia trofeum do oceny,
    b) świadome wprowadzanie w błąd komisji oceny,
    c) notoryczne wykonywanie odstrzałów nieprawidłowych i nagannych właściwy zarząd okręgowy kieruje sprawę na drogę postępowania dyscyplinarnego przed rzecznikiem dyscyplinarnym.

II. Ocena prawidłowości odstrzału:

  1. przy dokonywaniu prawidłowości odstrzału zespół dokonujący oceny stosuje poniższą punktację:
    - odstrzał prawidłowy 1 pkt zielony (O),
    - odstrzał nieprawidłowy 1 pkt czerwony (X),
    - odstrzał naganny 2 pkt czerwone (XX),
    - odstrzał zrealizowany w klasie wieku niezgodnej z wydanym upoważnieniem 1 pkt niebieski (N),
    - trofea spreparowane niestarannie bądź w sposób uniemożliwiający ocenę 1 do 2 pkt żółtych (Z-ZZ),
  2. za trofeum spreparowane starannie uważa się trofeum pozbawione tkanki mięsnej i łącznej oraz wybielone, z pełnym uzębieniem - z wyjątkiem ubytków naturalnych.
  3. Dopuszcza się przy preparacji trofeum odcięcie części kości potylicznej (tzw. puszki), w opisanym powyżej przypadku, przy ocenie prawidłowości odstrzału należy doliczyć do masy parostków - 10 g, wieńca jelenia - 200 g, a poroża daniela - 100 g. Dopuszcza się 30% odchylenie (in plus i in minus) w stosunku do podanych wielkości z uwagi na odbiegające od standardu wielkości odcięcia i wiek zwierzęcia, od którego pochodzi trofeum.

III. Sankcje
Naczelna Rada Łowiecka postuluje, aby przy wymierzaniu kar porządkowych zarządy okręgowe stosowały poniższe zasady:

A. Nieprzestrzeganie kryteriów odstrzału selekcyjnego

  1. Za uzyskanie 1 pkt czerwonego (X) - upomnienie lub nagana,
  2. Za wielokrotne uzyskanie 1 pkt czerwonego, w obrębie tego samego gatunku w danym sezonie łowieckim lub w dwóch kolejno po sobie następujących sezonach łowieckich, zawieszenie w prawach odstrzału samców tego gatunku na okres od 1 do 2 lat,
  3. Za uzyskanie 2 punktów czerwonych (XX) zawieszenie w prawach odstrzału samców danego gatunku na okres od 1 do 2 lat,
  4. Za uzyskanie wielokrotności dwóch punktów czerwonych w jednym roku w obrębie tego samego gatunku zawieszenie w prawach odstrzału samców tego gatunku na okres 2 lat,
  5. Za nie dostarczenie trofeum do oceny zawieszenie w prawach odstrzału samców zwierzyny płowej na okres 2 lat.

B. Niestaranna preparacja trofeów lub dostarczenie trofeum w stanie uniemożliwiającym dokonanie oceny bądź niedostarczenie trofeum do oceny.

  1. Za uzyskanie 1 pkt żółtego (Z) upomnienie lub nagana,
  2. Za uzyskanie 2 pkt żółtych (ZZ) lub wielokrotności punktu żółtego w danym sezonie bądź za niedostarczenie trofeum do oceny - zawieszenie w prawach odstrzału samców zwierzyny płowej na okres 1 do 2 lat.

C. Nieprzestrzeganie zasad odstrzału w klasie wieku

  1. Za uzyskanie 1 pkt niebieskiego (N) - upomnienie lub nagana,
  2. Za uzyskanie w danym sezonie co najmniej dwukrotnie punktu niebieskiego - zawieszenie w prawach polowania na samce zwierzyny płowej i muflony na okres 1 do 2 lat.

Opublikowano: 01.05.2009, ZO PZŁ w Bydgoszczy